Seneca kimdir?

(M.Ö. 4 – M.S. 65) Filozof, oyun yazarı, bilim adamı, devlet işleriyle uğraşan ve Stoacı olarak tanınan zamanının en çok okunan yazarlarından biridir.

Belli bir dönemde Roma İmparatorluğu’nun en zengin kişisi olabilmiş ve felsefi açıdan zenginlik probleminin merkezinde yer alan bir diğer filozoftur.

Senaca‘nın hayatı çok çalkantılı bir hayat olmuştur. Zenginlik içerisinde yaşadığı hayat, sürgün edilip her şeyini kaybetmesi, Stoacılığa katkıları ve antik yaşamdaki etkisi onu tanımamızı değer kılıyor.

2000 yılı aşkın bir süre önce Güney İspanya’da dünyaya geldi. Babası, tanınmış Romalı yazar Yaşlı Seneca’dır. Eğitimini Roma’da görüp siyaset alanına ilgi duymaya başladı. Ardından ise üst düzey bir mali kâtip oldu.

”Zenginliğin sınırı nedir?” diye mi soruyorsun? Önce gerekli olana, sonra yeteri kadarına sahip olmaktır. -Seneca

MS 41’e doğru alınan bir kararla hayatı bir anda değişti.

Imparator Claudius, Seneca’yı kız kardeşi Julia Livilla ile sözde zina söylentilerinden dolayı Korsika adasına sürgüne gönderdi.

Seneca, sürgün sırasında annesini rahatlatmak için ona teselli mektupları yazıyordu.

Ardından ise çok beklenmedik bir şey oldu. Claudius’un eşi ve gelecekte imparator olacak Nero’nun annesi Agrippina, tam tamına 8 yıl sonra Seneca’nın geri gelmesini istemiş ve onun dönüşünü sağlayacak izinleri sağlamıştı. Seneca servetini büyük ölçüde Imparator Nero’ya hizmet ederken kazandı.

MS 65’teki ölümü ise Nero’nun emriyle geldi.

Imparator, Seneca’nın bir suikast planına dahil olduğunu ve Gaius Piso’yu imparator yapma hedefi olan bir komploya karıştığını düşünmüştü.

Ahlak Mektupları, birçok büyük kitabın, hatta Avrupa düşüncesinin kaynakları arasında yer aldı: “Fransız Seneca” olarak da adlandırılan Montaigne’in en çok etkilendiği eser Ahlak Mektupları’ydı. Erasmus, Seneca’nın mektuplarını ve yazılarını gururla yayımladı. Shakespeare, Marlowe, Bacon gibi birçok edebiyat devi Ahlak Mektupları’ndan beslendi. Aforoz edildiğinde tüm kitaplığını geride bırakmak zorunda kalan Spinoza’nın yanına aldığı Ahlak Mektupları, Marx’ın Latin ve Yunan düşüncesine açılan kapısı oldu. Yüzyıllar boyunca yaşam, ölüm, dostluk, sanat, erdem, felsefe, Tanrı, iyi ve kötü, yalnızlık, iktidar gibi insanı ilgilendiren her konuda bir “bilge”ye danışmak isteyen insanlar öncelikle Ahlak Mektupları’na başvurdu.

Seneca’nın ölümünden kısa bir süre önce kaleme aldığı ve bugün klasik edebiyatın başyapıtı sayılan Ahlak Mektupları’nı Türkân Uzel Latince aslından çevirdi.

Mutlu Yaşam Üzerine ve Yaşamın Kısalığı Üzerine’de Seneca doğaya uyumlu yaşama mecburiyetini çeşitli açılardan ve yaşadığı dönemden örnekler vererek ele alır. İlham verici bu iki metin, Stoacılığın Roma döneminde nasıl bir yaşam anlayışını salık verdiğine dair soruların yanıtlarını da barındırır.

Teselliler eseri Seneca’nın kaleme aldığı üç ‘teselli’den oluşmaktadır. Bunlardan biri Marcia adında Romalı bir kadına, öteki annesi Helvia’ya, son olarak da İmparator Claudius’un azatlı dilekçe yazmanı Polybius’a seslenir.

Teselliler, çevrelerinde sevdikleri bir varlığın kaybına üzülen ve tek başına acısının üstesinden gelemeyen insanlara el uzatmanın yazınsal ürünleridir. Stoacı filozoflar, kendilerini bu konuda bir tür özel görevli gibi görüyorlardı. Onlar teselliler ile âdeta vicdanların yönetmeni rolünü oynuyorlardı. Böylece hem düşüncelerini kamuya açıyor hem de insanlığın ortak iyiliğine çalışıyorlardı.

Seneca’nın tesellilerin en başarılı ürünlerini ortaya koyduğu bu kitap, ahlak eğitimi ve edebî değeri yanında Stoacı öğretilerin temel ilkelerini içermesi açısından da büyük önem taşımaktadır.