Memento – Mori Nedir?

Memento mori, basitçe “fani olduğunu hatırla” , “öleceğini hatırla” , “ölümünü hatırla” gibi şekillerde çevrilebilecek bir Latince deyiştir.

Çok eskilerden gelen bu deyiş birçok kültürde kullanılmış ve günümüze kadar gelmiştir.

Peki faniliği hatırlamamızın amacı nedir? Hepimizin bildiği gibi ölüm kaçınılmaz bir gerçektir. Peki bu bizi üzmeli mi yoksa motive mi etmeli?

Stoacılar faniliği bir motivasyon aracı olarak kullanmışlardır. Hayatın bir gün biteceğini bilmek ilgilendiğimiz işlere, hayallerimize ve hedeflerimize daha fazla değer ve önem vermemizi sağlıyor.

“Öleceğinizi hatırlamak, kaybedecek bir şeyler olduğu düşüncesini yok etmenin bildiğim en iyi yoludur. Zaten çıplaksınız. Yüreğinizin sesini dinlememek için hiçbir neden yok.’’ – Steve Jobs

Stoacı düşünce şeklinde Memento – Mori’ye sıkça rastlamaktayız.

Aynı zamanda Memento Mori’nin eski bir Roma geleneğinden geldiği de düşünülmektedir.

Genelde büyük askeri zaferler sonrası generaller sokaklarda arabalarla gezip bunu kutlarlardı. Halkta buna katılıp kutlamaları günlerce izleyebilirdi. Anlatılmayacak derecede bir kalabalık olur ve generaller halkın aralarından geçerlerdi. Bundan daha fazla imrenilen bir onur yoktu.

Bunun sonuncunda generaller idolleştirilir, hem askerler hem de halk tarafından ilahi bir figür olarak görülürdü. Bu arada arabada gezdirilen generalin hemen arkasında duran köleler olurdu.

Kölelerin tüm geçit törenindeki tek sorumluluğu ise generalin kulağına sürekli, “Ölümlü olduğunu unutma. Sende bir gün öleceksin!” demekti.

Kölelerin görevi zaferin, idolleştirilmenin, tanrısal hayranlığın bir gün sona ereceğini ve faniliğin gerçekliğini koruduğunu hatırlatmaktı.

Marcus Aurelius’un bu sözü ara ara kulağına fısıldaması için birilerini görevlendirdiği de bilinmektedir.

Seneca’nın mektuplarında memento – mori temasına sıkça rastlarız.

Seneca arkadaşına şöyle bir yazı yazar: “Zihinlerimizi hayatın sonuna gelmişiz gibi hazırlayalım. Hiçbir şeyi ertelemeyelim. Hayattaki günlerimizin farkında olup onları dengede tutalım…“

Epiktetos ise şöyle bir tavsiyede bulunur: ‘’Sevdiklerinize ya da ailenize sarıldığınızda kendinize onların ölümlü olduğunu hatırlatın. Bir gün orada olmayacaklar. Bunun sürekli hatırlatması sahip olduklarımızı takdir etmemize yardımcı olur.’’

Platon eseri Phaidon’da felsefenin babası olan Sokrates’in ölümüne yoğunlaşır.

Sokrates, ölümü anında dinginlik ve sakinlik göstermiştir.

Hatta son sözlerini bir arkadaşa ödemesi gerektiği olan borç ile harcamıştır. Bu da birkaç tavuktur. Plato, tartışmalarında felsefenin ‘’ölümden ve ölümü anlamaktan’’ başka bir şey olmadığını savunur.

Samurayı hepimiz duymuşuzdur. Peki bu savaşçıların felsefeleri ve bakış açıları nasıldı?

Samuray, eski Japonya’da soylu asker sınıfı için kullanılan bir terimdir. Eski Japonca’da ‘hizmet etmek’ manasına gelen ‘’saburau’’ kelimesinden türemiştir.

Samuraylar, felsefelerinde ”ölümü” sıkça kullanmış ve ölüm kavramı üzerine pratikler yapmışlardır.

17. yüzyıl samurayı Yamamoto Tsunetomo, ünlü edebi eseri Hagakure’de savaşçının yol gösterici felsefesini şöyle özetliyor: “Samurayın yolu ölümde bulunur.” Bu ölümlülüğün kaderci bir kucaklamasıdır fakat özünde onurun korunması vardır. Samuraylar ölüm üzerine düşleyip onun pratiğini yaparlardı.

Peki, Samuray’ın Yolu nasıl açıklanmıştır:

“Samurayın Yolu, sabahtan akşama kadar nerede ve nasıl olacağını düşünüp, ölmenin en göze çarpan yolunu hayal ederek ölümün pratiğini yapmaktır. Bu zorluklara rağmen eğer biri bunu yapabilecek kapasitesi varsa bu pratik yapılmalıdır. Yapılamaz dememiz için gereken hiçbir şey yoktur.”

Yüzyıllar boyunca insanlar Japonya’nın şehir ve kentlerine sadece çiçeklerin açılmalarını izlemek için gitmişlerdir. Japonyanın en önemli çiçeklerinden birisi kiraz çiçeğidir (Cherry Blossom, sakura).

Peki, Japonlar için kiraz çiçeği neden bu kadar önemli?

Kiraz çiçeğinin önemi güzelliğinin yanı sıra hayatının çok kısa olmasıyla bağdaştırılmasındadır. Kiraz çiçeğinin açması yalnızca bir veya iki hafta sürer. Ardından ‘’sakura karı’’ yağmaya başlar ve onun esintisiyle çiçekler taşınmaya başlar.

Yaşanan bu kısa fenomen sonucu çiçeklerin ömür kısalığı, hayatın geçiciliğini temsil etmeye başlamıştır.

Bize göre momento-mori, hayatta işimize yarayacak çok önemli bir teknik ve hatırlatmadır. Memento mori hayatın en büyük gerçeğiyle yüzleşmektir.

Bu teknik hayata karşı daha iyi ve olumlu bakmamızı sağlayıp bizi hayattaki önemli şeylere odaklayacaktır. Yüzyıllardır kullanılan bu tekniği hâlâ kullanmamamız için hiçbir etken yoktur. En büyük bilgeler ve başarılı olmuş kişiler bu tekniği kullanmış ve hedeflerine yaklaşmışlardır.